Heuvelse wal

Terug naar pagina Landschapselementen gemeente

Geschiedenis
Een van de weinige nog overgebleven karakteristieke eiken houtwallen in Groesbeek ligt net buiten de kom van Breedeweg: de ‘Heuvelse wal’. Komend vanaf de Grafwegen, kun je de wal aan de linkerkant van de weg Klein Amerika goed zien. Aan drie zijden ligt deze om een perceel dat al eeuwenlang Den Heuvel of Het Heuveltje heet. De wal lag tot in het begin van de 19de eeuw, toen na de Franse Tijd de gemeente Groesbeek werd gevormd, in het zogenoemde Nederrijkswald. Dat was een groot (bos)gebied op de stuwwal met zijn eigen bestuur, en dat daarmee te onderscheiden was van de Heerlijkheid Groesbeek in het lage deel. Op dit perceel, aan de Grafwegense kant, lag de woning van een van de boswachters van het Nederrijkswald. Binnen de wal had hij zijn bouwlandje; er stond verder wat hakhout. De stukken van de wal die aan de kant van Klein Amerika liggen, zijn onderdeel geweest van enorm uitgebreide walstructuren die eeuwenlang om het hele Nederrijkswald heen lagen, zoals langs de Knapheideweg (nu verdwenen) en langs de Biesseltsebaan (die liggen er nog grotendeels). De wallen dienden om het vee uit het bos te houden. Want vee stond niet vast in een weiland maar werd onder leiding van een ‘koeherd’ (koehoeder) overal waar het mocht (en soms ook waar het niet mocht) geweid.

Vroeger werden de eiken op zo’n wal regelmatig gekapt (zgn. hakhoutbeheer). Dit is nog goed te zien aan de oude ‘stoven’ waaruit de stammen zijn gegroeid.
Naast eik werden vroeger overigens tal van boomsoorten gebruikt voor hakhoutcultuur. Deze vorm van houtwinning zou al in de ijzertijd zijn toegepast, o.a. voor de winning van houtskool. In ons land zou het hakhoutbeheer dateren uit de Romeinse tijd en vanaf de middeleeuwen werd het op zeer grote schaal toegepast. Het eikenhout werd onder meer gebruikt als stookhout in bakkerijen en als paal- en timmerhout. In de 19de eeuw was het eikenhakhout vooral van belang voor de productie van eek (eikenschors) voor het looien van huiden (leerindustrie). 

Beheer
De eiken op de Heuvelse wal zijn al decennia niet meer gekapt. Het aanblik van de houtopstand doet dan ook meer denken aan een bomenrij dan aan een hakhoutwal. Het opnieuw toepassen van hakhoutbeheer is hier geen optie vanwege de ouderdom van de opgaande bomen. Tussen de eiken staan inmiddels ook andere soorten zoals de inheemse zoete kers. De onderbegroeiing bestaat uit soorten als hazelaar, lijsterbes, vlier en vuilboom. Het onderhoud bestaat voornamelijk uit het bijsnoeien van bomen en struiken en het in toom houden van woekersoorten als Amerikaanse vogelkers.