Spoorgat

Locatie
Het Spoorgat ligt langs de voormalige spoorlijn Groesbeek-Kleve, ter hoogte van de doorsteekweg tussen Cranenburgsestraat en Dennenkamp. Het perceel is toegankelijk via een overstapje vanaf de spoorlijn. Het Spoorgat staat op de Wandelpadenkaart Groesbeek.

Tijdens perioden van schapenbegrazing is het perceel afgesloten voor bezoekers.

Een stapsteen voor flora en fauna
Deze kleine natuurkavel langs de vroegere spoorverbinding tussen Nijmegen en Kleve ligt midden in het agrarisch cultuurland. Voor planten en dieren vormt de spoorlijn met haar natuurlijke bermen een 'ecologische snelweg' waarover zij zich kunnen verplaatsen. Het natuurperceeltje versterkt deze functie van de spoorlijn. Tot 2003 was de natuurkavel in gebruik als weiland. Door de lage ligging is het er nat. Minder geschikt dus voor de landbouw, maar ideaal voor de natuur. Om de gewenste natuurontwikkeling een handje te helpen, is in 2007 de voedselrijke bovenlaag van de grond verwijderd. Daardoor krijgen bijzondere planten die hier van oorsprong thuishoren weer een kans. Want: hoe schraler de grond, hoe rijker de natuur. Op de afgegraven grond kunnen natte heidevegetatie en schraalgrasland tot ontwikkeling komen. Op dit natuurperceel is geen maaisel van schrale vegetaties opgebracht, de begroeiing (met o.a. pinksterbloem, scherpe boterbloem, echte koekoeksbloem en kamgras, en ook gevlekte orchis en rietorchis) is hier dus spontaan tot stand gekomen. Wel zijn destijds enkele plaggen met struikheide uitgelegd.
Een nadeel van afplaggen van de voedselrijke toplaag is dat er op de kale grond veel spontane opslag van wilg en berk kan optreden. Ondanks allerlei beheermaatregelen was deze anno 2022 niet meer in te dammen. Daarom is besloten deze struikjes te laten klepelen en vervolgens te frezen. Dit heeft enig effect gehad, maar het blijft nodig om de opslag geregeld aan te pakken.

Langs de randen zijn bosjes inheemse bomen en struiken geplant. Het struweel biedt voedsel, beschutting en nestgelegenheid aan allerlei diersoorten. Libellen, kikkers en salamanders voelen zich thuis in en bij de ondiepe waterplas die in het lage midden van het perceel is gegraven. Vijftien jaar later zijn er al 31 soorten libellen waargenomen.

Een bijzonder leefgebied vormt de overgang tussen dit perceel (met water) en de droge spoorberm. Hier is in 2011 voor het eerst de levendbarende hagedis waargenomen, en ook verderop langs het spoor richting Duitse grens.

Status: in 2014 is het Spoorgat door de provincie opgenomen op de kaart Gelders Natuur Netwerk.

Geschiedenis
Het Spoorgat is ontstaan bij de aanleg van de spoorlijn Nijmegen-Kleef. In 1865 reed hier de eerste trein, het Spoorgat is dus iets ouder. Bijzonder was dat dit de eerste spoorweg was van en naar Nijmegen. Nijmegen was dus eerder met Duitsland verbonden dan met een Nederlandse stad als Arnhem of Den Bosch. Bij de aanleg van het spoor moest flink gegraven en opgehoogd worden, want treinen kunnen geen steile hellingen nemen, toen al helemaal niet. In het bos, op de stuwwal, is het spoor daarom ingegraven. Daarbij zijn ze wel zo slim geweest om een natuurlijk dal te volgen, het Hoenderdal. Dat had ook een nadeel, want om het Hoenderdal te volgen moest men een flinke omweg moesten. In het bos ligt nog zand dat bij de aanleg is opgegraven, zoals achter het Grotje. Daar kun je goed zien dat er flink wat grond is opgebracht. Dat perceel wordt wel 'De Kiep' genoemd, waarschijnlijk omdat daar met kruiwagens of kiepwagentjes het zand werd gekiept.

In het lage deel van Groesbeek is het spoor juist opgehoogd. Vlakbij het dorp ligt de 'Spoordiek', verder richting Kranenburg ligt het spoor op een lage verhoging. Daar zijn verschillende lage plekken en watertjes ontstaan bij de aanleg van het spoor. Zo was er het 'Muzegat', daar waar nu de randweg (Hulsbroek) over het spoor gaat. Dat was een afgegraven stuk land met een watertje, op zijn Groesbeeks gezegd een 'gat'. Het was omringd door wilgen. In het water wemelde het van de salamanders. Dat het Muzengat ook gebruikt werd voor het dumpen van afval en puin spreekt bijna voor zich. In de oksel van de spoorlijn en Cranenburgsestraat was ook zo’n gat, en verderop nog meer, soms alleen uitgegraven plekken, soms ook met open water. Het Spoorgat was tot de ruilverkaveling ook zo’n plek, vol met hulten en bulten en met puin in de grond. Het zou alleen met veel geld tot goede landbouwgrond gemaakt kunnen worden. Daarom is het in de ruilverkaveling tot natuurkavel bestemd.

Publicaties

Kartering SNL Planten (2020)
Rapportage van plantensoorten, structuur- en vegetatiekartering van o.a. Schildbroek, Slumke en Spoorgat, uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland.

Veldinventarisatie SNL Insecten (2020)
Veldinventarisatie van dagvlinders, libellen en sprinkhanen in o.a. Schildbroek, Slumke en Spoorgat, uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland.

Natuurmonitoring Groesbeek 2016
Inventarisatie van dagvlinders, libellen, sprinkhanen en planten (alleen indicatorsoorten) op een vastgestelde route en op aanliggende agrarische percelen, met als doel de effecten van het project Groenblauwe diensten vast te stellen.

Natuurmonitoring Groesbeek 2012
Een in opdracht van de gemeente Groesbeek uitgevoerde natuurmonitoring rondom De Horst met als doel de 'nulsituatie' bij aanvang van het project Groenblauwe diensten vast te leggen.

Viltkruiden en droogbloemen 2007-2011
Een artikel van Kees Schreven in het Groesbeeks Milieujournaal over de verschillende soorten viltkruiden en droogbloemen die o.a. op dit perceel zijn aangetroffen.

Levendbarende hagedis 2011
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal (oktober 2011) over de (toenemende) aanwezigheid van de levendbarende hagedis in door ons beheerde natuurpercelen langs de spoorlijn tussen Groesbeek en Kranenburg.

Vegetatieontwikkeling 2009-2010
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal (juni 2011) over de inventarisatie van plantensoorten die in 2009 en 2010 o.a. op dit perceel is uitgevoerd.

Vegetatieontwikkeling 2008
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal over de inventarisatie van plantensoorten die in 2008 o.a. op dit perceel is uitgevoerd.

Libellen 2007
Resultaten van de waarnemingen van libellensoorten die Stijn Schreven in de loop van het jaar 2007 op o.a. dit perceel heeft gedaan.

Inrichting- en beheerplan (d.d. februari 2007)